Rachmaninoff | Evelina Vorontsova

****

Het winnen van prijzen bij grote pianoconcoursen leidt niet automatisch tot een grootse carrière. Niet dat de Russische, in Nederland gevestigde pianist Evelina Vorontsova stilzit sinds de triomfen die ze begin jaren negentig vierde, maar haar nieuwe Rachmaninov-cd is pas de tweede op haar discografie.

De verhouding tussen pianistisch machtsvertoon en muzikale inhoud is bij Rachmaninov vaak problematisch, maar Vorontsova biedt dit vraagstuk schijnbaar moeiteloos het hoofd, met warmhartige vertolkingen van een grote intensiteit. Vervoering is zonder meer de leidraad, maar ze houdt de hartstochten op een sublieme manier in bedwang.

De cd omspant zo'n beetje Rachmaninovs complete creatieve levensloop. Pièce de résistance vormen de fraaie Corelli-variaties uit 1931. De Tweede pianosonate uit 1913 is het meest turbulent. Vorontsova haalt hier het uiterste uit haar Steinway, die nogal fel is afgesteld. De zes Moments musicaux uit 1895 hebben een retrospectief karakter en zijn naar verhouding wat rustiger. 

Het is geen geheim dat Mikhail Voskresensky een groot aantal Russische pianisten zou hebben opgeleid, de één nog beter dan de ander. Voor wie zijn albums kent – zijn polonaises van Chopin en de sonates van Scriabine staan boven aan de door hem opgenomen werken – is het direct mogelijk zijn stempel bij zijn leerlingen terug te vinden in dat prachtige geluid: dat spelen met noten, de eenvoud in het spel en de conceptie van zijn werken. Om maar eens drie leerlingen te noemen; Alexander Ghindin, Yury Favorin, Oleg Marshev.

We kunnen het album van Rachmaninov door Evelina Vorontsova in het platina plaatsen; de natuurlijke autoriteit van haar spel legt vanaf de eerste maten van de Tweede Sonate een visie op. En inderdaad, ook zij zou Mikhail Voskresensky als leraar gehad hebben. Haar volle noten die ons door welsprekende zinnen leiden in de harmonische intensiteit van een hele mooie Steinway, die kunst van tegengestelde melodieën tot aan de explosie van akkoorden laten in eerste instantie een groot pianiste zien. Maar als de Non allegro begint – Rachmaninov wil zijn adagio juist laten opvallen om een verband te suggereren met het tempo dat opzettelijk contrasteert met dat van de twee schitterende allegro’s die het omlijsten – verschijnt er nog een aanvullend gegeven: ze beheerst de tijd, is absoluut niet bang voor langzaam spel en neemt er de verantwoordelijkheid voor door het harmonisch spectrum ruim te openen.

Terwijl de uitwerking van de Sonate in de herziene versie al een geïnspireerde daad is, haar meesterschap is nog verbazingwekkender in het schrift van de gevreesde Variaties op een thema van Corelli, hét meesterwerk van de pianowerken van Rachmaninov. Vanaf het allereerste begin van het thema is het onmogelijk om niet gefascineerd te zijn door de toon, de zuiverheid van de frasering en vervolgens door de wanorde van harmonie die zich voordoet. Niet beter gedaan dan sinds Lazar Berman. Dezelfde kwaliteit van introspectie, dezelfde verbijsterende kunst om de luisteraar mee te nemen naar het hart van donkere fantasieën die deze muzikale momenten onderstrepen, maken van deze cd een onontbeerlijke ‘must-have’. En als Evelina Vorontsova zich eens ging wagen aan de Etudes-tableaux? Ze heeft de mogelijkheden en de kunst!

Jean-Charles Hoffelé (dit betreft een nederlandse vertaling van zijn franstalige recensie)

Serge RACHMANINOV (1873-1943)
Piano Sonata No.2 in B flat minor Op.36 (1913 rev. 1931) [21:26]
Variations on a Theme of Corelli Op.42 (1931) [17:45]
Moments Musicaux Op.16 (1896) [32:57]
Evelina Vorontsova (piano)
rec. 2-4 January 2013, former monastry ‘Het Cenakel’, Soesterberg, the Netherlands
STH QUALITY CLASSICS CD1416092 [74:42]

Evelina Vorontsova is no newcomer to the piano music of Rachmaninov; it has been central to her life from a very young age. As a Russian, now living in the Netherlands, she has a natural affinity with the composer. Each of the works featured here has been a part of her performing repertoire for many years. The Corelli Variations she first played at the age of 16, and the Sonata she took to the Rachmaninov Competition in 1990, where she won the special prize for best performance of the Preludes and Etudes-Tableaux. Much thought has gone into the planning of this new release; it has been carefully choreographed to cover the full spectrum of the composer's creative life. The Op.16 is an early work, Op.36 is from the middle period, with Op.43 a late composition. There is also an underlying common denominator in that Rachmaninov revised each one at some time or another.

Playing the revised 1931 version, there's much passion and drama in the reading of the Second Sonata, which is muscular and big-boned. Verontsova's formidable technical virtuosity is always the servant of the music. She contours the ebb and flow of its rhapsodic narrative with musical intelligence and a sense of structure, commanding a wide dynamic range from thunderous fortissimos to whispering pianissimos. The second movement is shot through with some lovely lyrical moments, radiantly nuanced, offering something of a contrast to the intense and impassioned outer movements. The finale is dispatched with tremendous energy and panache.

Verontsova displays a wealth of imaginative insight and flair in the mercurial Corelli Variations. The theme is elegantly stated, and the twenty variations that follow are resourcefully characterized with so much to admire. I'm particularly enamoured by the rhythmic freedom she brings. Adept use of pedal ensures clarity of texture in Variation VII, and in Variation IX exquisite pedalling achieves an alluring luminous sonority. Variations XII and XIII are rhythmically buoyant and audacious, whilst Variation XV is dreamy and pensive.

The Six Moments Musicaux were written between October and December 1896 when Rachmaninov was in his early twenties. Youthful exuberance shines through, especially in nos. 2, 4 and 6. This is one of the finest recordings of the Op. 16 I've heard. Not only is that hearty exuberance and sense of abandon tangible, but there's reflective intimacy when called for, as in nos. 3 and 5. The last one has always been my favourite, and whilst Sviatoslav Richter is nonpareil in No. 6, the energy and passion Vorontsova brings to it is impressive on all counts.

The Steinway model D-274 has been well regulated, proffering a sumptuous tone, with richly modulated bass and crystalline top end. The acoustic of Het Cenakel is warm with just the right amount of resonance. Liner-notes are in English only, and give detailed background to the works performed. The artist's website offers good quality samples.

Stephen Greenbank

De Russische pianiste Evelina Vorontsova, die in 1992 in  de prijzen viel van het Utrechtse Lisztfestival en beloond werd bij pianoconcoursen (Padua, Rachmaninov) en zich in Nederland vestigt en van daaruit werkt, stelde voor haar cd debuut in 2001 een muziekprogramma dwars door de muziekgeschiedenis heen samen dat blijk gaf van haar veelzijdige talenten zonder dat ze daarvoor een bekend ‘groot’ werk hoefde aan te raken. Een recital het eindoptreden om het diploma uitvoerend musicus aan een conservatorium te vullen. Ware dat het geval geweest, zou ze bij de kritische jury wel com laude zijn geslaagd. Maar ook los van dat gaat het om een aardige samenstelling, voortreffelijk gerealiseerd.
Vijftien jaar later, met de Rachmaninov prijs op zak, laat ze zich opnieuw, nu in dat specialisme horen. Dat doet een bijzondere affiniteit met dit repertoire verwachten en gelukkig wordt dat bewaarheid. De tweede pianosonate klinkt in zijn oorspronkelijke vorm en Vorontsova’s  vertolking is even stormachtig als oprecht. Wie goede herinneringen heeft aan Glemser (Oehms OC 558), Sudbin (BIS SACD 1518), Trifonov (DG 479.4970) en Matsuev (RCA 88697-15591-2) zal ook door haar zeker niet worden teleurgesteld. De zes Moments musicaux zijn een volgende demonstratie van techniek, smaak en muzikaliteit, een Lugansky waardig (Erato 8573-85770-2).
In de Corellivariaties, het solostuk dat slechts één opusnummer verwijderd is van de veel bekendere Paganinivariaties met orkest, is de pianiste goed bestand tegen felle concurrentie van Grimaud (Teldec 8573-84376-2), Melnikov (Harmonia Mundi HMC 90.1978) en Pletnev (DG 459.634-2). De subtiele manier waarop ze het thema voorstelt is de opmaat voor een even genuanceerde als briljante verdere interpretatie, met name in de extroverte variaties nr. 11, 16 en 18. Gelukkig is de opname  geslaagd warm van klank.

Jan de Kruijf

‘Evelina Vorontsova wishes to express her eternal gratitude to Professor Mikhail Voskresensky for his inspiration and education', zo las ik in het boekje. Dat zegt wel iets. Niet alleen heeft Voskresensky een groot aantal Russische pianisten opgeleid, waaronder maar liefst bijna 130 prijswinnaars, waarvan er 55 de eerste prijs in de wacht sleepten. Op Wikipedia wordt er een aantal van hen opgesomd: Stanislav Igolinsky, Amir Tebenihin, Temirzhan Erzhanov, Yakov Kasman, Alexander Ghindin, Sergei Koudriakov, Sergei Kuznezov, Mikhail Yanovitsky, Kooryeong Park, Oleg Marshev, Yury Favorin, Varvara Nepomnyaschaya, Sergey Neller, Galina Chistyakova, Nikolay Khozyainov en natuurlijk Evelina Vorontsova.
Voskresensky heeft zich als pianist in de Russische romantische traditie geworteld. Hij studeerde onder meer bij Ilia Klyachko, Boris Zemliansky, Yakov Milstein, Lev Oborin and Leonid Roizman.
Dat Evelina Vorontsova (Moskou, 1972) binnen diezelfde traditie les kreeg hoeft na het beluisteren van haar cd geen seconde in twijfel te worden getrokken. De superieure noblesse en sonoriteit die zij aan de Steinway D weet te ontlokken spreekt evenzeer boekdelen als haar vlekkeloze legato, haar grote gevoel voor raffinement en de contrasterende kleuren die zij daarbij aanbrengt. Haar spel maakt duidelijk dat zij niet uit is op een breukvlak met dat rijke verleden maar eerder op de versteviging van een traditie die muzikale welsprekendheid combineert met diepgevoelde, romantische expressie. Van haar spel straalt de autoriteit af die deze o zo kostbare muziek van Rachmaninov de allure geeft van het spel van een Richter, Berman of Volodin. Door intuïtief goed gekozen tempi legt zij een harmonisch schitterend gekleurde regenboog aan de voeten van de toehoorder. De facetten van deze juwelenketting flonkeren vanuit steeds weer een ander perspectief. Dat horen we niet alleen uitbundig in de Corelli-variaties maar ook in de Tweede sonate die bijna explodeert onder de dramatiek en lyriek die Evelina in haar spel legt. Een bijzonder sterk punt is ook dat zij Rachmaninovs soms buitensporig aangezette virtuositeit vertaalt naar een warme en gloedvolle, puur muzikale intensiteit: alleen al de Moments musicaux zijn in dit opzicht een ware toetssteen. De techniek valt gewoon weg tegen de door volmaakte pianistiek beheerste hartstocht. Ze vindt voorts de juiste interpretatieve vrijheid in de dynamische en ritmische accentuering. De smetteloze linkerhand is afwisselnd expansief en ondersteunend: proef maar de voorlaatste variatie van op. 16, de stemvoering als geheel exemplarisch. Die laatste variatie is onder haar handen trouwens een uitsmijter van jewelste. Romantische pianotraditie, jawel...
Deze Nederlands-Russische pianiste (ze woont al ruim vijftien jaar in ons land) heeft zich na het Liszt-concours in 1992 (zij behaalde daar de tweede prijs) nog verder ontwikkeld en mag zich met recht een meesterpianist noemen. Zij is het zoveelste bewijs van het treurige feit dat het winnen van prestigieuze prijzen niet per se een grote muzikale carrière hoeft op te leveren. Er zijn meerdere factoren in het geding, maar bij dit grootse spel van Evelina Vorontsova kan ik die niet zo 1-2-3 bedenken.

Tot slot de opname, die een zeldzaam fraaie en bronzen pianoklank laat horen. Voor de 'audiofielen': dit is een opname in de demonstratiecategorie. Er is opgenomen met 192kHz/24bits en een microfoon-setup bestaande uit de BK 4040 en DPA 4015. De 4040 (Bruel & Kjaer) is een omni-microfoon met een FET en buizenuitgang. Zo, dat weet u dan ook weer.

Aart van der Wal

Je moet Russisch bloed en een natuurlijke affiniteit met de componist hebben om de muziek op dit album ook echt op zijn Rachmaninoffs te kunnen uitvoeren. Wij hebben het over de Russisch-Nederlandse pianiste Evelina Vorontsova.
Met de keuze van de Sonata No.2 maakt Vorontsova het zich niet makkelijk. Met veel passie en virtuositeit speelt zij dit werk geheel in dienst van de muziek. Hét meesterstuk van de solo pianowerken van Rachmaninov zijn de gevreesde Variaties op een thema van Corelli. De zuiverheid van toon en frasering is ongeëvenaard.
De Moments Musicaux omvatten een verscheidenheid aan thema’s met als hoogtepunt het majestueuze Maestoso. Hier komt werkelijk het gehele scala van dynamiek en klank van de prachtige Steinway vleugel voorbij. Vorontsova behoudt volledig de technische controle.
Briljant album! 

Je moet Russisch bloed en een natuurlijke affiniteit met de componist hebben om de muziek op dit album ook echt op zijn Rachmaninovs te kunnen uitvoeren. Wij hebben het over de Russisch-Nederlandse pianiste Evelina Vorontsova. Met de keuze van de tweede pianosonate maakt Vorontsova het zich niet makkelijk. Met veel passie en virtuositeit speelt zij dit werk geheel in dienst van de muziek. Hét meesterstuk van de solopianowerken van Rachmaninov zijn de gevreesde Variaties op een thema van Corelli. De zuiverheid van toon en frasering is ongeëvenaard. De Moments Musicaux omvatten een verscheidenheid aan thema's met als hoogtepunt het majestueuze Maestoso. Hier komt werkelijk het gehele scala van dynamiek en klank van de prachtige Steinway voorbij. Vorontsova behoudt volledig de technische controle. Briljant album!

Al in de cascade waarmee Rachmaninoffs Tweede pianosonate opus 36 naar binnen stort, valt op dat het Evelina Vorontsova bij deze componist om een grote klank te doen is. De in Nederland wonende Russische pianist heeft een prachtige Steinway concervleugel ter beschikking, die met lange, bronzen bastonen doet denken aan de instrumenten die Rachmaninoff zelf bij voorkeur selecteerde en waarvan er in elk geval in Zwitserland, Engeland en de Verenigde Staten nog enkele bestaan. 

Om die dynamische klank er volledig uit te halen, moet je diep in de toetsen durven gaan - en dat doet Vorontsova. Haar Rachmaninoff is bijgevolg wel heel sterk vanuit de klank gedacht en minder vanuit de stilte. Omdat de harmonieën zo ongelooflijk rijk zijn, levert dat misschien geen mysterieus, maar wel een boeiend betoog op. 

De echte grote Rachmaninoffvertolkers - zoals Vladimir Ashkenazy, Cor de Groot en natuurlijk de componist zelf - weten de melodieën in buiten- en binnenstemmen nog een extra wendbaarheid te geven, door te spelen met het elastiek van de puls. Dat werkt ontwapenend en wekt een ontroering die je bij Vorontsova soms mist. 

Met een voortreffelijke geluidsopname - gemaakt in het Cenakel, Soesterberg - en een tastbare klank, die je als luisteraar direct bij de lurven grijpt, krijg je overigens weinig kans dat gemist te betreuren. Alles bij elkaar is dit absoluut een dwingend muzikaal verhaal. 

Elger Niels

Wat bepaalt of iemand als een ster wordt gezien of niet? Die vraag dringt zich op bij het beluisteren van de cd waarop pianiste Evelina Vorontsova een Rachmaninoffprogramma speelt

...

De muziek is de Russische op het lijf geschreven. De cd bevat de tweede sonate, de Corelli-variaties (”La Follia”) en de ”Moments Musicaux”, een doorsnee van het oeuvre van haar landgenoot. Daarmee heeft ze het zich niet gemakkelijk gemaakt. Met name bij de sonate heeft ze veel concurrenten, maar Vorontsova kan uitstekend staande blijven, dankzij haar onberispelijke techniek maar ook dankzij haar invoelende manier van spelen. Ze kruipt in de huid van Rachmaninoff, zijn emoties zijn de hare, zonder dat dit tot onprofessioneel gedaver leidt. Integendeel, het is uitermate transparant spel. Ook van die ‘dikke’ Rach-akkoorden, zoals in het derde ”Moment Musical”, mis je geen noot.

...

De voortreffelijke opname helpt daar natuurlijk bij, en de helder geïntoneerde Steinway niet minder. Heel blij ben ik ook met de andere werken op de cd.

Klik hier om de volledige recensie te lezen.